زمان وقوع قیامت مشخص شد!

میدانیم در حدود یک سوم آیات قرآن کریم در مورد قیامت میباشد. یعنی در حدود دو هزار آیه! و این خود اهمیت این مهم را میرساند.

یکی از سوالاتی که از پیامبر اکرم متعدد پرسیده میشد، زمان قیامت بود. چانچه در سوره نازعات نیز میفرماید: یَسْـَٔلُونَکَ عَنِ ٱلسَّاعَةِ أَیَّانَ مُرْسَىٰهَا: از تو درباره‌ی قیامت می‌پرسند که در چه زمانی واقع می‌شود؟ در ادامه این سوره جوابی بسیار ناب و عالی میدهد! قبل از اینکه به شرح این پاسخ بپردازیم بگذارید چند مطلبی را با هم مرور کنیم! 

مطلب اول:

درآیه 259 سوره بقره میخوانیم : کسی که از کنار دهکده‌ای گذر کرد، در حالی که  میدید خانه ها ویران شده اند؛ گفت: چگونه خدا این (اجساد فرسوده و از هم پاشیده‌ی مردمان اینجا) را پس از مرگ آنان زنده می‌کند؟ پس خدا او را صد سال میراند و سپس زنده‌اش گرداند و (به او) گفت: چه مدّت درنگ کرده‌ای؟ گفت: (نمی‌دانم، شاید) روزی یا قسمتی از یک روز. فرمود: (نه) بلکه صد سال درنگ کرده‌ای.

یا در آیه 19 سوره کهف میخوانیم: همان گونه (که 309 سال آنان را خواباندیم) ایشان را (از خواب طولانی مرگ مانند) برانگیختیم (و بیدارشان کردیم) تا از یکدیگر (مدّت خواب خود را) بپرسند. یکی از آنان گفت: (فکر می‌کنید) چه مدّتی (در خواب) مانده‌اید؟ (دسته‌ای) گفتند: روزی یا قسمتی از یک روز (در خواب) بوده‌ایم.

در این دو آیه دیدیم که کسانی که مدت طولانی ای را در خواب بودند، پس از اینکه بیدار شدند گفتند احساس میکنیم روزی یا قسمتی از یک روز را خوابیده ایم! چرا؟! حال آنکه یکی صد سال و دیگری حدود 300 سال در خواب بوده است. چرا هر دو یک مقدار را احساس کرده اند؟ پس دیدیم که هر دو، زمانی موت یا خواب را که مدت طولانی ای بوده را فراموش کرده اند و گمان کرده اند نهایتا یک روز خوابیده اند. این تا اینجا!

 مطلب دوم: 

به عالم قبر، عالم برزخ نیز میگویند. برزخ یعنی بین، یعنی میان. و این نام را قرآن گذاشته است چون قبر بین دنیا و قیامت است. 

با توجه به اینکه خواب و مرگ ماهیت یکسانی دارند و در آیات و روایات تعابیر یکسانی برای آن دو به کار رفته است، می‌توان برزخ و مرگ را به خواب میان دو بیداری تشبیه کرد؛ بیداری دنیا و بیداری قیامت. همان‌گونه که انسان خسته می‌شود و به خواب می‌رود و چون برمی‌خیزد، لحظات پیش از خواب را به یاد می‌آورد و برنامه زندگی خود را ادامه می‌دهد، مرگ نیز همین‌گونه است. و انتظار میرود که ما وقتی در قیامت زنده شدیم مدت زمانی که در خواب مرگ (در عالم برزخ یا در عالم قبر) بودیم را فراموش کنیم و مانند حضرت عزیر یا اصحاب کهف ، این مدتی که در برزخ بودیم را حداکثر یک روز حس کنیم. آیات قرآن نیز گواه بر این برداشت است. ببینید:

وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُوا غَیْرَ سَاعَةٍ کَذَٰلِکَ کَانُوا یُؤْفَکُونَ ﴿الروم: ٥٥﴾ :روزی که قیامت برپا می‌شود، گناهکاران سوگند یاد می‌کنند که جز ساعتی در (دنیا و جهان برزخ) ماندگار نبوده‌اند!

وَیَوْمَ یَحْشُرُهُمْ کَأَن لَّمْ یَلْبَثُوا إِلَّا سَاعَةً مِّنَ النَّهَارِ ... ﴿یونس: ٤٥﴾ :  روزی که آنان را (خدا برای حساب و کتاب) گرد می‌آورد(احساس میکنند که) انگار جز ساعتی از روز را درنگ نکرده اند...

با نگاه به دو مطلب فوق میتوان تشابه خواب و برزخ را متوجه شد. پس در وقتی که بیدار میشویم، تنها لحظه قبل از خواب را به خاطر می آوریم. حال چه یک روز خوابیده باشیم یا هزار سال! بعنوان مثال از کسی که سالها در کُما بیهوش بوده هم اگر بپرسیم چه مدت در اینجا بوده ای را به ذکر همین پاسخ بسنده میکند!

حال برگردیم به بحث اولمان! از پیامبر در مورد زمان وقوع قیامت سوال میپرسیدند که قرآن کریم در سوره نازعات چنین زمان قیامت را برایشان وصف میکند: کَأَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَهَا لَمْ یَلْبَثُوٓا۟ إِلَّا عَشِیَّةً أَوْ ضُحَىٰهَا: روزی که آنان برپائی رستاخیز را می‌بینند (چنین احساس می‌کنند که در جهان) گوئی جز شامگاهی یا یا قسمت از روز را در آن درنگ نکرده‌اند . و گویا یک فرمول برای محاسبه زمان قیامت به ما میدهد. به این صورت: اگر بعنوان مثال 20 سال از عمر شما باقی مانده باشد، قیامت شما میشود 20 سال و یک روز بعد! چون هر قدر هم که به درازا بکشد شما آن را مانند یک خواب عادی احساس خواهید کرد.

از پیامبر اکرم ﴿صلّی الله علیه و آله) نقل شده است که فرمود:

۰.کَمٰا تَنَامُونَ تَمُوتُونَ وَکَمَا تَسْتَیْقِظُونَ تُبْعَثُونَ.

۰.همان گونه که می‌خوابید، می‌میرید و همان گونه که از خواب برمی‌خیزید، زنده خواهید شد.

شاید حدیثی هم که از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) نقل شده است، به همین معنا باشد:

۰.إِذَا مَاتَ أَحَدُکُم فَقَد قَامَت قِیامَتُهُ.

۰.چون کسی از شما بمیرد، قیامتش فرارسیده است.

با این حساب قیامت زیاد دور نیست؛ قرآن کریم می‌فرماید:

﴿إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیداً ٭ وَ نَراهُ قَرِیباً﴾

آنان قیامت را دور می‌‌بینند و ما آن را نزدیک می‌بینیم.

این بحث را کمی مفصل تر میتوانید با کلیک در اینجا مطالعه بفرمایید.

 

ضرورت وجود قیامت در سوره نبا، قسمت دوم

ضرورت قیامت

 

با نگاهی دیگر به سیستم منظمی که خداوند در این 11 آیه معرفی کرد شما منتظر دیدن نتیجه و خروجیِِ این سیستم هستید. منتظرید ببینید این کارخانه پیشرفته چه چیزی تولید میکند. ولی در عمل محصولی مشاهده نمیشود! قرآن کریم میفرماید: أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا وَأَنَّکُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ ﴿المؤمنون: ١١٥﴾: آیا فکر کرده اید که ما شما را بیهوده خلق کرده ایم و به سوی ما بازگردانیده نمیشوید؟! پس خود قرآن میگوید اگر برگشتی نباشد آفرینش شما عبث و بیهوده است.

قرآن کریم در سوره «ص» میفرماید: 

﴿وَ مَا خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ مَا بَیْنَهُما باطِلاً ذلِکَ ظَنُّ الَّذِینَ کَفَرُوا فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ کَفَرُوا مِنَ النَّارِ * أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ کَالْمُفْسِدِینَ فِی الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِینَ کَالْفُجَّارِ﴾

ما آسمان و زمین و آنچه را که بین آنها است، را بر باطل نیافریدیم. این گمان کسانی است که کافرند؛ پس وای بر کافران از آتش. آیا ما کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام می‌دهند، مانند مفسدان در زمین قرار می‌دهیم، یا اینکه پرهیزکاران را چون خودکامگان قرار خواهیم داد.

وقتی به کارکرد این کارخانه دنیایی نگاه میکنیم، میبینیم که در زندگی دنیای انسان ها هیچ خیری نیست! یا بر حسب حادثه ای میمیرند، یا زنده میمانند و به پیری میخورند و به ناچار میمیرند! پس زنده ماندنی در کار نیست. قرآن در سوره «یاسین» میفرماید:

﴿وَ مَن نُّعَمِّرْهُ نُنَکِّسْهُ فِی الْخَلْقِ أَفَلا یَعْقِلُونَ﴾

هرکه را عمر طولانی می‌دهیم، در خلقت دگرگونش می‌سازیم؛ آیا ـ مردم ـ به تعقل نمی‌پردازند (که چرا؟﴾

مانند این است که ما یک کارخانه ای بسازیم، یک خط تولیدی راه بیاندازیم، بلافاصله بعد از اینکه محصول تولید شد آن محصول را قبر کنیم :/ !  پس انسان ها محکوم به مرگ هستند. پس در زنده ماندن آنها خیری نیست ... زمین هم که رو به نابودی میرود. پس چه چیزی میماند؟ شبیه این است که کارخانه ای بسازیم، بعد طوری طراحی کنیم که بعد از یکسال ، هم دستگاه ها از بین برود هم کارخانه. هیچ چیز نماند. این کار بسیار بیهوده ای است. چرا باید کارخانه با این وجود ساخته شود؟ پس محصول این کارخانه چیست؟ نابودی؟! هر سازنده ای از سازش خود هدفی و محصولی را میخواهد ... باید محصولی در کار باشد... اصلا سیستم برای تولید تدارک دیده میشود .

قرآن کریم میفرماید: وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا لَاعِبِینَ ﴿الأنبیاء: ١٦﴾ ما زمین و آسمان را برای بازی خلق نکرده ایم!

 

شما وقتی یک کارخانه ، با نظم بسیار محیر العقول بین دستگاه های آن میبینید، منتظر هستید که این کارخانه یک خروجی و یک محصول نهایی به شما عرضه کند. نمیشود که شما این کارخانه و این دستگاه ها و نظم را ایجاد کنید بعد تعیین کنید که یک سال بعد همه را خراب میکنم. این اصلا عقلانی نیست. به زندگی خودمان که نگاه میکنیم میبینیم انسانها که روز به روز از بین میروند و میمیرند! زمین هم که رو به نابودی میرود پس هدف از درست کردن این زمین و زمان و انسان چه بود؟ همه چیز که نابود شدند! میفرماید نخیر! نابودی در کار نیست. این قسمت اول برنامه بود! این قسمت ادامه دارد!!

یک بار گفتیم نظمی که در ترتیب آیات بیان میشود بسیار جالب است. آیات در مورد این سیستم میفرماید این ها را خلق کردم: زمین، کوه، انسان، خواب، شب، روز، آسمان، خورشید، باران، گیاه برای انسان و حیوان.

چه نظمی بین این ترتیب آیات وجود دارد؟! زمین را مهد قرار دادیم ولی میلرزید! پس کوه را خلق کردیم تا مثل میخ آن را نگاه دارد. بعد شما را خلق کردیم. شما به استراحت نیاز دارید. برای نیازتان خواب را قرار دادیم. خواب موقعیت آرامی میخواهد پس شب را قرار دادیم. شما که برای خوابیدن خلق نشده اید! کارهای دیگری هم دارید! پس یک موقعیتی هم برای معاش و گذران زندگی قرار دادیم. برای بیداریتان و معاش قبل از هر چیزی به نور نیاز دارید. نوری که در شب نبود! این نور باید آنقدر بالا باشد که همه جا را روشن کند. پس اول یک سقف بسیار مرتفعی را ساختیم(آسمان) و سپس در آسمان چراغی قرار دادیم . این از نورتان! بعد از نور حال به غذا نیاز دارید! برای غذایتان سیستم باران و گیاهان را خلق کردیم. دو نوع گیاه خارج میشود از زمین: لِّنُخْرِجَ بِهِۦ حَبًّا وَنَبَاتًا: حب چیزی است که انسان میخورد و نبات گیاهی است که حیوان میخورد! پس انسان یا گیاه میخورد، یا گیاه را حیوان میخورد و سپس انسان حیوان را میخورد! 

پس تا اینجا میبینیم این نظمی که در این سوره به آن اشاره کرد ما را منتظر معرفی خروجی این سیستم نگاه میدارد. و ضرورت وجود قیامت اثبات میشود.

اما هنوز سوال اصلی مردمی که از قیامت سوال میپرسیدند و میگفتند که چگونه ممکن است وقتی مردیم و خاک شدیم مجدد زنده شویم را نگفته ایم! در پست بعدی با نگاهی دیگر به همین سلسله آیات میبینیم که عجب! قرآن این مورد را هم جواب داده است آن هم چه جوابی!!

 

 

 

امکان وجود معاد در سوره نبا ، قسمت سوم

بیشتر سوالاتی که در مورد قیامت توسط منکران مطرح میشد در مورد امکان قیامت بود نه ضرورت. به عبارتی چرخه ی حیات پس از مرگ را ناممکن میدانستند . (کافران) می‌گویند: آیا هنگامی که ما مردیم و در زمین گم گشتیم (و ذرّات وجود ما آمیزه‌ی خاک گردید و اثری از آن نماند) آفرینش تازه‌ای خواهیم یافت (و دوباره زندگی را از سر می‌گیریم؟) بلکه آنان منکر ملاقات با پروردگارشان (برای حساب و کتاب) هم هستند.  (سجده: ۱۰)

 پاسخ قرآن در این 11 آیه از سوره نبا که توحید و ضرورت را اثبات کرد بسیار عالی بود ولی حتما باید به مسئله امکان معاد هم بپردازد چون ظاهر سوال این را طلب میکرد. نمیشود سوالی مطرح شود ما ریشه را حل کنیم بعد خودش را نگوییم! خود سوال نیز باید جواب داده شود.

 آیات امکان را نیز نشان میدهند:

امکان معاد

برای اثبات امکان معاد خداوند چرخه ی مرگ و زنده شدن را در زندگی به ما نشان میدهد. بیایید بار دیگر به ترتیب آیات نگاه کنیم: نظمی که در ترتیب آیات بیان میشود بسیار جالب است. آیات در مورد این سیستم میفرماید این ها را خلق کردم: زمین، کوه، انسان، خواب، شب، روز، آسمان، خورشید، باران، گیاه برای انسان و حیوان. این ترتیب بیان مخلوقات یک دید کلی از قیامت به ما میدهند. به این صورت که هر کدام از این مواردی که قرآن میفرماید، یک نماد هستند. مثلا رشد گیاهان و به وجود آمدنشان از خاک، نماد زنده شدن انسان ها است. 

دقت که میکنیم میبینیم یک منظوری از ترتیب این آیات باید وجود داشته باشد. هر موردی که در این یازده آیه مطرح میشوند نماد چیزی و رابطی بین دنیا و قیامت است! حال بیایید نگاهی دیگر به ترتیب آیات و نماد ها بیاندازیم :

 آیات در مورد این سیستم میفرماید این ها را خلق کردم: زمین، کوه، انسان، خواب، شب، روز، آسمان، خورشید، باران، گیاه برای انسان و حیوان.

هر کدام از اینها نمادی از قیامت هستند. زمین نماد هستی ، کوه نماد دنیا ، انسان نماد زندگی ، خواب نماد مرگ ، شب نماد صور اول و مرگ همه ، روز نماد شروع قیامت ، آسمان نماد قدرت ، خورشید نماد روشنایی قیامت ، باران نماد صور دوم ، گیاه نماد زنده شدن مردگان و باغ نماد جدایی زنده شدگان است.

حال بار دیگر به تک تک اینها که نگاه میکنیم خود دلیلی بر حجیبت امکان وجود قیامت هستند. مثلا رشد گیاهان و زنده شدنشان از خاک نماد زنده شدن انسان است به این صورت که میفرماید: 

(همه‌ی اینها) به منظور بخشیدن روزی به بندگان است. ما به وسیله‌ی آب باران، سرزمین مرده را زنده گردانده‌ایم. (آری! زنده شدن مردگان، و) از گورها سربرآوردن آنان نیز همین گونه است. (ق: ۱۱) : رِّزْقًا لِّلْعِبَادِ ۖ وَأَحْیَیْنَا بِهِ بَلْدَةً مَّیْتًا  کَذَٰلِکَ الْخُرُوجُ. میفرماید انسان، تو که برای نخستین بار از خاک خلق شده ای چرا تعجب میکنی که بار دیگر هم زنده شوی؟

 

حال سوالی مطرح است. آیا ما واقعا از خاک خلق شده ایم؟ جواب: میدانیم تغذیه ما کاملا به خاک وابسته است. ما یا از گیاهان تغذیه میکنیم، که آنها مستقیم از خاک درست شده اند و یا از حیوانات تغذیه میکنیم که آنها نیز از گیاهان تناول میکنند و در نتیجه از خاک رشد یافته اند. پس انسان تمام تغذیه اش از خاک است. به جز آب! آب + خاک = گل! خداوند فرموده است که شما را از گل آفریده ام!! پس این از سوالی که میگفت چگونه خاک زنده میشود.

سوالی که میگفت جسد چگونه زنده میشود چه؟ این سوره به خواب و بیداری ما اشاره میکند. در مورد خواب قرآن میفرماید: 

وَهُوَ الَّذِی یَتَوَفَّاکُم بِاللَّیْلِ وَیَعْلَمُ مَا جَرَحْتُم بِالنَّهَارِ ثُمَّ یَبْعَثُکُمْ فِیهِ لِیُقْضَىٰ أَجَلٌ مُّسَمًّى ثُمَّ إِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ ثُمَّ یُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿الأنعام: ٦٠﴾ :خدا است که در شب شما را می‌میراند و در روز شما را برمی انگیزاند و او می‌داند که در روز (که زمان عمده‌ی جنب و جوش و تلاش و کوشش است) چه می‌کنید و چه فراچنگ می‌آورید (و این مرگ و زندگیِ خواب و بیداری نام، پیوسته ادامه دارد) تا مهلت معیّن (زندگی هرکس با فرا رسیدن مرگ او) بسر آید. سپس (در روز رستاخیز همگان) به سوی خدا برمی‌گردید و آن گاه شما را بدانچه (از خوب و بد در دنیا) می‌کردید باخبر می‌گرداند (و پاداش و پادافره اعمال را به صاحبان آنها می‌رساند).

از پیامبر اکرم ﴿صلّی الله علیه و آله) نقل شده است که فرمود:

۰.کَمٰا تَنَامُونَ تَمُوتُونَ وَکَمَا تَسْتَیْقِظُونَ تُبْعَثُونَ.:همان گونه که می‌خوابید، می‌میرید و همان گونه که از خواب برمی‌خیزید، زنده خواهید شد.

یا از امام باقر ﴿علیه السلام) نقل شده است که می‌فرمایند:

۰.مرگ چیزی جز همین خواب، که همه روزه آن را تجربه می‌کنید، نیست. تنها تفاوتش این است که مرگ طولانی‌تر است.

پس میفرماید خواب برادر مرگ است! پس از زنده شدن مردگان تعجب نکنید. همانگونه که میخوابید و بیدار میشود، میمیرید و زنده میشوید!

یا میفرماید تاریک شدن دنیا و روشن شدن در قیامت برایتان عجیب است؟ به شب و روز نگاه کنید! چه چیز آن عجیب به نظر میرسد؟ 

در آیه ای شباهت شب و روز به زندگی و مرگ آمده است: وَهُوَ الَّذِی یُحْیِی وَیُمِیتُ وَلَهُ اخْتِلَافُ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿المؤمنون: ٨٠﴾ 

 

میفرماید زنده شدن شما پیچیده و سخت به نظر میرسد؟! نیز آسمان را مطرح میکند. آسمان نماد عظمت است. در این رابطه در سوره نازعات میفرماید: ءَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ ٱلسَّمَآءُ  بَنَىٰهَا ﴿٢٧﴾

بدین صورت راه را بر هر پرسشگری میبندد و موجب میشود هر بنده ای سرتعظیم فرود آورد و او را به یگانگی یاد کند.

با این منطق پاسخگویی ما را به جایی میرساند که میفرماید: وَإِن تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ أَإِذَا کُنَّا تُرَابًا أَإِنَّا لَفِی خَلْقٍ جَدِیدٍ ... ﴿الرعد: ٥﴾ و اگر از نظام آفرینش ما تعجب میکنی، بگذار چیزی عجیب تر برایم بگویم! شگفت‌انگیز (ترین چیز) سخن کافرانی است که می‌گویند: آیا هنگامی که خاک شدیم، آیا دوباره (زنده می‌گردیم و) آفرینش تازه‌ای پیدا می‌کنیم؟

این منطق پاسخگویی که از توحید شروع و به امکان وجود معاد ختم شد، ما را به چنان یقینی میرساند که در ابتدا از زنده شدن مردگان تعجب میکردیم، اما اکنون از حرف کسانی تعجب میکنیم که میگویند خدا نمیتواند ما را زنده کند!

الحمدلله رب العالمین

 در مورد مبحث قیامت یک کتاب بسیار بسیار عالی وعجیب غریب (!) را خدمتتان توصیه میکنیم که با کلیک در اینجا میتوانید آن را به صورت آنلاین مطالعه بفرمایید. بنده احساس کردم این کتاب در زمین نگاشته نشده است!! سعی کنید حتما مطالعه بفرمایید. از نان شب هم واجب تر است!

نام کتاب: کلام و عقائد 3

مولف: سید محسن میرباقری